Tomatenzaden oogsten

Met september komt stilaan het einde van de zomer in zicht. Het weer mag dan wel mooi zijn op dit moment, het is niet slecht om een klein beetje vooruit te denken. Want zo werkt dat in moestuinland. Ik ben nu volop in de weer om zaden te oogsten van mijn tomaten. Voornamelijk van de variëteiten die ik echt lekker vind, de rest heb ik al wel een keertje geprobeerd of ze konden mij gewoon niet bekoren. Maar hoe begin je daaraan, hoor ik je luidop denken. Simpel: met een bokaaltje, een mesje en een wasknijper op je neus.

Fermentatie
Zaden fermenteren is wat mij betreft de makkelijkste manier om zaden van tomaten schoon te maken en te bewaren. Het principe is eenvoudig. Elk tomatenzaadje zit in een zogenoemd zaadzakje, een geleiachtig omhulsel dat het zaadje beschermt tegen kieming en andere invloeden van buitenaf. Door de zaden te fermenteren, zorg je ervoor dat je op een natuurlijke manier het zaadzakje afbreekt en de zaden vervolgens langer en beter kunt bewaren. Fermentatie is uiteraard niet alleen van toepassing bij het oogsten van tomatenzaden. Het kan een manier van voedsel bereiden zijn, het wordt ook gebruikt om alcohol te maken en het is vooral een manier om biologische materialen met behulp van schimmels en bacteriën om te zetten of af te breken.

Hoe ga je te werk?

1. Selecteer je favoriete variëteit.
2. Neem een potje en halveer de tomaat (cherrytypes kun je ook met de hand uitduwen, grote vruchten hol je beter uit met een lepeltje).
3. Haal de zaden eruit met een theelepel en doe ze in een potje of bokaal.
4. Het resterende vruchtvlees gooi je uiteraard niet zomaar weg. Je kunt het meteen verwerken of het invriezen en er later soep of saus van maken.
5. Vul het potje vervolgens met een klein beetje water. Fermenteren lukt namelijk alleen als er voldoende vocht aanwezig is.
6. Kleef op het potje een etiket met de naam van de variëteit, samen met de datum waarop je de zaden gewonnen hebt.
7. Zet de potjes waar ze niemand hinderen. Ik zet ze al jaren in de garage en dat gaat prima. Vind je een paar vieze schimmelende potjes geen probleem, zet ze dan gerust in een hoekje in de keuken neer. Het is er vaak warmer waardoor het fermenteren iets sneller gaat.
8. Na gemiddeld drie tot vier dagen is het proces voltooid – afhankelijk van waar je ze neerzet en hoe warm het er is. Hoe warmer, hoe sneller de zaden schimmelen; hoe kouder, hoe langer het duurt.
9. Neem er een schone zeef bij en zorg dat het potje met zaden klaarstaat.
10. Voeg met een harde straal water toe in het potje en wacht tot de zaden naar de bodem zijn gezonken. Kwalitatief goede zaden zullen namelijk zinken, oneffenheden, vuilresten en slechte zaden blijven echter drijven op het wateroppervlak.
11. Schep alle vuilresten en de schimmel weg met een lepel.
12. Doe de zaden in de zeef en spoel goed.
13. Leg de zaden op een schaaltje en spreid ze open met je wijsvinger.
14. Laat ze op kamertemperatuur drogen en zorg dat je opnieuw de naam van de variëteit en de datum vermeldt.
15. Wrijf na een week de zaden los en laat ze nog een weekje nadrogen. In theorie kan het al sneller, maar ik wil dat de zaden helemaal droog zijn voor ze verpakt worden.
16. Verpak de zaden in zakjes. Vergeet ook nu niet de naam van de variëteit en de datum te vermelden (ik spreek uit ervaring).

F1 hybriden: opgepast
Je kunt van zowat elke zaadvast tomatenvariëteit zaden oogsten. Alleen de F1 hybriden zijn niet geschikt voor een zaadteelt. Exemplaren die je dus in de supermarkt vindt komen niet in aanmerking om zaden van te oogsten. Je zult in dat geval nooit meer dezelfde variëteit krijgen.